TARİH / ÇOĞRAFYA
Ömerli İlçesi (Maserti Köyü) Cumhuriyet devrinde Savur'a bağlı bir Bucak iken 1953 yılında ilçe olmuştur. Bucak Merkezi önceleri Metina ( Ovabaşı ) köyünde iken 1925 yılında Maserti' ye nakledilmiştir ve ilk Nahiye Müdürü'de Kemal Efendi'dir.
İlçe Merkezi, İl merkezine 28 Km uzaklıkta ve doğusunda kalmaktadır. İlçe, doğusunda Midyat, batısında Yeşilli, güneyinde Nusaybin ve İl merkezi, kuzeyinde Savur İlçesiyle komşudur. İlçenin toplam yüzölçümü 409 Km2 kadardır.
İDARİ DURUM
İlçe Merkezi toplu yerleşim düzenine göre kurulmuş olup, Cumhuriyet, Şafak, Yeni adları verilen 3 mahalleden ibarettir. 2000 yılı Ekim ayında yapılan nüfus tespitine göre Yeni Mahallede 665, Cumhuriyet Mahallesinde 439, Şafak Mahallesinde 172, toplam olarak İlçe merkezinde 1276 hane kayıtlıdır. İlçeye bağlı 43 köy ve 2 mezra vardır. Köylerin büyük çoğunluğu İlçenin güneyinde toplanmıştır.
İlçe merkezinde Cumhuriyet Savcılığının yönetiminde K 1 Tipi Cezaevi bulunmaktadır. 2004 yılında kapanmıştır.
ÖMERLİ İLÇE EKONOMİ
EKONOMİK DURUM
Yakın tarihe kadar nüfusun tamamına yakın kısmı çiftçilik ve hayvancılık ile geçinmekte iken son yıllarda küçük el sanatları, taşımacılık ve ticaretle uğraşın artığı görülmektedir. Tarımda egemen faaliyet türü bağcılık olup, tahıl ve mercimek bunu izlemektedir. Bağlara musallat olan Ağustos böceği üzüm verimini düşürmüştür. Tahıl ürünleri aile ihtiyacını karşılayacak kadar ekilmektedir.
Kaymakamlığımız Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı'nın ve Köylere Hizmet Götürme Birliğinin kaynaklarını kullanarak koyun, inek, kovan dağıtımı ; mantar, meyve kültürünün geliştirilmesi , kuru üzümün ticari değerinin yükseltilmesi gibi konularda girişim ve uygulama yaparak tarıma destek olmaktadır.
İlçe Tarım Müdürlüğü Personeli çiftçi ve üreticilerimizin modern tarım uygulamaları konusunda bilgilerini arttırıp, çiftçilik becerilerini geliştirerek, tarımsal üretimlerini ve gelir düzeylerini yükseltmeğe yardımcı olmaktadır.
İlçemizde ekilebilir tarım alanlarının engebeli, taşlık ve meyilli oluşu makina kullanımını sınırlamaktadır. Mevcut ekilebilir arazi iyi vasıflı toprak yapısına sahip olmadığından birim alanından alınan verim azdır.
Çiftçilerimizin gelir kaynağını yükseltmek amacıyla İlçemizde iyi bir potansiyele sahip olan mahlep ve yabani Antep fıstığı aşılama çalışmalarına devam edilmektedir. İlçemizdeki bağların eski tesisler olması nedeniyle son yıllardaki verimi bir hayli düşüktür. Bu olumsuzluğu ortadan kaldırmak amacıyla gençleştirme tekniğine göre budama, gübreleme ve ilaçlama demostrasyonlarına (yaparak gösterme) ağırlık verilmektedir. Bağ alanlarında sık görülen zararlı hastalıklara karşı kontrollü olarak mücadele çalışmaları yapılmaktadır. Bağcılıktan sonra en yaygın olarak uğraş verilen alan hububattır.
Verimi arttırmak amacıyla ıslah edilmiş sertifikalı tohum ve gübre kullanımı özendirilmektedir .Gübre kullanımını bilinçli yapmak amacıyla toprak tahlilleri ücretsiz olarak Tarım Müdürlüğümüzce yaptırılarak sonuç çiftçilerimize ulaştırılmaktadır.
Kıraç alanları değerlendirmek, hayvancılıkta et ve süt verimini arttırmak amacıyla nadas alanlarına yaygın olarak yem bitkilerinden fiğ ve burçak ekimi teşvik edilmektedir. İlçemize bağlı İkipınar, Pınarcık, Havuzbaşı, Kaynakkaya, Çınaraltı, Kayaüstü ve Kayadere köylerinde su bulunması nedeniyle sınırlı olmakla birlikte sebzecilik yapılmaktadır.
Yöremizde Antep fıstığından sonra en yaygın olarak doğada kendiliğinden yetişen ve anaç olarak kullanılan mahlep ağaçlarının aşılanarak kiraza dönüştürme çalışmaları devam etmektedir.
2006 yılı sonu itibariyle 1237 adet sığır, 1380 adet tek tırnaklı, 7750 adet koyun, 10.180 adet keçi, 4.670 adet kanatlı hayvan olmak üzere toplam 25.217 adet hayvan ve 450 adet fenni 350 kara arılı kovan bulunmaktadır. Bu hayvanların sağlık taramaları ile aşılamaları zamanında yapılmaktadır.
İlçemiz merkez ve köylerinde toplam 19.913 dekar buğday, 15.787 dekar arpa, 9.627 dekar mercimek, 3.609 dekar nohut, 2.401 dekar burçak, 260 dekar kavun, 1.110 dekar karpuz, 320 dekar acur, 26 dekar kuş yemi üretimi gerçekleştirilmiştir. 105 dekar biber, 166 dekar domates, 22 dekar patlıcan, 25 dekar soğan toplam 318 dekar sebze ve meyve üretimi gerçekleştirilmiştir. 65.702 üzüm Çekirdekli), 547 dekar kiraz, 310 badem, 25 dekar Antep fıstığı, 73 mahlep, 16 dekar incir sebze üretimi gerçekleşmiştir.
Mardin Suriye'nin komşusu ve Irak'a yakın bir İl olmasına karşın sınır ticaretinden beklenen ölçüde yararlanamamaktadır. Her iki komşu Ulkeden mal olarak en çok mazot getirilmekte iç piyasada tüketilmektedir. Ancak savaş nedeniyle sınır ticareti durma noktasına gelmiş durumdadır.
İhraç niteliğinde ise genellikle tarım ürünleri götürülmektedir. Sınır ticareti öncelikle komşu ülkelerin durumundan kaynaklanan nedenlerin Uluslararası girişimlerle giderilmesi yoluyla istikrara ve yöre insanının zenginliğini arttıracak çok önemli bir yol olduğundan dolayı ciddi bir organizasyona, örgütlülüğe kavuşturulmalıdır. Bu bağlamda Ömerli esnafı da rahata kavuşacaktır.
Giderek gerekliğini hissettiren bir durum olan küçük sanayi sitesinin yapımı konusunda araştırmalar sürdürülmekle birlikte esnafın yapıcı yaklaşımları sitenin kurulmasını hızlandıracaktır.
Malmüdürlüğü kayıtlarına göre 2006 yılı içerisinde faaliyet türlerine bakılarak tespit edilen mükellef sayıları: 335 nakliyeci, 50 minibüs işletmecisi, 94 bakkal, 5 tuhafiye, 1 eczane, 1 ekmek fabrikası, 3 beyaz eşya bayii, 1 diş teknisyeni, 1 noter, 4 berber, 2 terzi, 3 lokanta, 2 manav, 10 züccaciye, 5 fırın, 2 oto lastik tamiri, 2 oto tamircisi, 6 kahvehane, 2 marangoz, 2 fotoğrafçı, 2 kasap, 1 pastahane, 2 oto lastik bayii, 2 demirci, 1 televizyon tamircisi, 2 zahireci, 4 nalburiye, 2 cep telefonu bayii, 1 meşrubat bayii, 2 yolcu komisyoncusu, 3 kaynakçı, 1 doğrama atölyesi olmak üzere toplam olarak 554 kayıtlı işyeri bulunmaktadır.
ÖMERLİ İLÇE NÜFUS
NÜFUS
2000 yılı Ekim ayında yapılan Genel Nüfus tespiti sonuçlarına göre İlçenin merkez nüfusu 7.197, köylerin nüfusu 7.387 olmak üzere toplam nüfus 14.584 kişidir.İlçe Nüfus Müdürlüğü kütükleri incelendiğinde Cumhuriyetin ilanından sonra düzenli nüfus kayıtlarının tutulmaya başlandığı tarihten bu yana Ömerli İlçesinin çeşitli idari yapı ve bağlılık değişiklikleri sözkonusu olmakla birlikte yaklaşık yüzotuzbin kişinin kayıtlı olduğu anlaşılmaktadır.
2004 yılına gelen süreçte,yöredeki terör olaylarının da etkisiyle İlçe'ye bağlı 42 köyden 25 tanesi boşalmıştı. Ancak terör olaylarının azalması nedeniyle köye dönüş muracaatlar hızlanarak bütün köylerimize dönüş izni verilmiş olup, kendi köylerine yerleştirilmişlerdir. Alıçlı (67 hane), Anıttepe (53 hane), Beşikkaya (50 hane), Çınaraltı (158 hane), Göllü (70 hane), Güzelağaç(16 hane), Havuzbaşı (7 hane), İkipınar (53 hane), Kayadere (50 hane), Kayaüstü (56 hane), Kaynakkaya (222 hane), Kocakuyu (43 hane), Öztaş (1 hane), Pınarcık (5 hane), Salihköy (58 hane), Tekkuyu (23 hane), Yaylatepe (28 hane) dolu olan köylerimizdir. Dönüş izni verilen köylerimizen dönen hane sayısı Akyokuş (6 hane), Çalışan (16 hane), Çatalyurt (19 hane), Çayıralan (4 hane), Çimenlik (6 hane), Duygulu (25 hane), Fıstıklı (32 Hane), Harmankaya (21 hane), Işıkdere (15 hane), İkitepe (20 hane), Kayaballı (50 hane), Kayagöze (10 hane), Kocasırt (13 hane), Kovanlı (26 hane), Kömürlü (30 hane), Mutluca (8 hane), Ovabaşı (22 hane), Sivritepe (14 hane), Sulakdere (9 hane), Taşgedik (10 hane), Taşlıca ( 25 hane), Tavuklu (6 hane), Tokdere (20 hane), Topağaç (0 hane), Unsallı (24 hane), çeşitli yıllarda terörden dolayı boşalmış ve buralardan göçen insanların büyük çoğunluğu Adana, İzmir, Mersin, Diyarbakır, Şanlıurfa illerine ve başka illere göç ettiği illerden bir kısmı kendi köylerine yerleşmişlerdir. Yerleşme nedeniyle köylerdeki nüfus oranı % 32 oranında artmıştır. Normelde İlçede doğurganlık oranı hayli yüksek ve aileler kalabalık durumdadır. Nüfusun % 49'u erkek, % 51'i kadındır. Resmi dil Türkçenin yanı sıra, İlçemizde ve bağlı beş köyde Konuşulan dil arapça, diğer köylerde ise kürtçe'dir. Erkek nüfusun % 95'i, kadın nüfusun ise % 80'i Türkçe konuşabilmektedir.
ÖMERLİ İLÇE SOSYAL YAPI
SOSYAL DURUM
Mardin - Midyat karayolu üzerinde bulunan İlçeye bir yabancı geldiğinde İlk bakışta özellik taşımayan betonarme ve taş binalardan oluşan topluca bir ilçe görecektir. Yaklaşık 479 adet çeşitli alanlarda iş yapan esnaf ana cadde durumundaki Hürriyet caddesi boyunca yerleşmiştir. Hemen her alanda tüketim malları bulunmaktadır. Ancak küçük sanayi niteliğindeki iş kolları zayıftır.
Merkez ve köylerde evler genellikle yığma taş şeklinde yapılmıştır ve 5 katı geçmemektedir.
İlçe merkezinde yaşam olduğundan bu yana, köyleri de etkileyecek bir biçimde birbirine muhalif ama kökende akraba iki aşiretin etkinliği ve çekişmesi toplumsal yaşamı belirlemiştir. Yapılan araştırmalar Şindi (Atmanki) ve Bekiroğlu (Mahmutki) aşiretlerinin 150 - 200 yıl önce yörenin özelliklerinden kaynaklanan nedenlerle akraba iken ayrışarak ortaya çıktıklarını, daha sonra da toplumsal yaşayış, siyaset, ekonomik girişim gibi alanlarda farklılaşmanın büyüyerek katılaştığını; ancak son yıllarda eğitilmiş ve ekonomik durumu iyileşmiş kuşakların yardımıyla ayrışmanın yumuşadığını, öngörülemeyen bir gelecekte tümüyle ortadan kalkabileceğini ortaya koymaktadır.
Halk ile Devlet birimleri arasında giderek artan ve verimli olduğu gözlenen iletişim vardır. Memurlarımız en uç köydeki yurtaşı ile bile samimiyetle ilgilenirken vatandaşın da duraksamadan dairelere gelip sorununa yanıt arama rahatlığına ulaştığı anlaşılmaktadır.
Tüm çabalara karşın İlçedeki işsizlik sorunu çözülememektedir. Asıl geçim kaynağı bağcılık ve kısmen hayvancılıktır. Irak ile Habur sınır kapısından yürütülen sınır ticareti zaman zaman krizler nedeniyle kesintiye uğradığında İlçe halkının işsizliği ve geçim sıkıntısı çok daha yoğun olarak gözlenmektedir.
Kentte kültürel ve eğlenceye dönük etkinlikler yeterince yapılamamaktadır. Ancak gezi, tiyatro, turnova, düğün vb. gibi etkinliklerle ve köylerde Kaymakamlığın, İlin çeşitli kuruluşlarının bazı etkinlikleri ile toplum hareketlendirilmeye çalışılmaktadır.
İlçe merkezi ve tüm köylerde elektrik kullanılmaktadır. Ancak daha önce terör nedeniyle boşalan köylerimizin, köylerine dönmeleri neticesinde köylerimizin tümüne elektirk verilmiştir. Bölgedeki elektrik dağıtım sisteminin yetersizliğinden ve aşırı kullanımdan kaynaklanan özellikle Kış aylarında daha fazla zorluğu çekilen voltaj düşüklüğü ve sıkça yaşanan eletrik kesintisi söz konusudur. Köylerimizde ve İlçe Merkezinde 2007 yılı içinde toplam 4391 abone elektrik kullanmaktadır.
İlçe Merkezinin içme suyu Kayaüstü ve Dereyanı su tesisleri ile merkezdeki kaynak kuyudan temin edilmektedir. Köylerin su ihtacının karşılanması amacıyla 1974 yılından beri devam eden Hırhırok Grubu İçme Suyu Projesiyle 20 köyümüze su verilmesi gerekirken elektirk borcundan dolayı faaliyete geçilememiştir. Su verilemeyen köylerimize su verilmek için gerekli çalışmalar devam etmiştir. Daha önce Ömerli İlçesine bağlı köylerden Beşikkaya, Tekkuyu, Göllü ve Kaynakkaya köylerine sondaj kuyusu açılarak su ihtiyaçları giderilmiştir. Köye dönüş izni verelen köylerimizin su ihtayçalarını karşılamak üzere bütün köylerimize sondaj açılmış olup, motopomp siparişleri yapılmış Köy hizmetleri tarafından takıldıktan sonra köylerin su ihtiyaçlarının büyük bir kısmı gidirilmiş olacaktır. Yapılan kanalizasyon İlçenin tümünü kapsamamaktadır. Ömerli Devlet Hastanesi ,Göllü ve Beşikkaya köylerinde olmak üzere 2 adet Sağlık Ocağı bulunmaktadır. Beşikkaya Sağlık Ocağı hizmet binası tamamen, lojmanları kısmen yıkılmış olup genel bir onarım personel, araç, gereç ihtiyacı bulunmaktadır. İlçeye bağlı 9 köyde Sağlık evi olup, İkipınar ve Kayadere sağlık evlerinde 1’er vekil ebe, Göllü Sağlık Evinde 1 Sözleşmeli ebe, 1 hemşire, Çınaraltı Sağlık Evinde 1 Sözleşmeli ebe görev yapmaktadırlar, Kocakuyu sağlık evi kapalı genel onarım, personel ve araç gereç ihtiyacı bulunmaktadır. Kaynakkaya Köyü sağlık evi hizmet binası ve lojmanı 2004’ te onarılmış olup, gerekli malzemesi temin edilmiştir. Kocakuyu Köyü, Kayagöze Köyü, Kayaballı Köyü, Kocasırt Köyü, Tokdere Köyü sağlık evleri araç – gereç ve personel yokluğundan kapalı bulunmaktadırlar.
İlçeye bağlı köylerimizin hepsinde telefon bulunmakta iken 1992 ve daha sonraki yıllarda boşalan ve şu anda dolu olan köylerimizin bir kısmına telefon getirilmiş, diğer köylerimize de telefon getirilmeye çalışılmaktadır. Diğer köylerimizin tümünde telefon getirilmiştir. İlçemize bağlı Çınaraltı, Kaynakkaya, Kayaüstü ve Alıçlı köylerinde birer santral bulunmaktadır. Göllü ve Beşikkaya Köylerinde radyolinkten numara alan 20 abone bulunmaktadır.
İlçe merkezi ve köylerimizde yaşayan insanların İslam dinine inandıkları ve şafii mezhebine bağlı oldukları bilinmektedir. İlçe merkezinde 6 cami ibadete açıktır. Köylerimizin tamamında cami ve imamı vardır ve ibadete açıktır. Ancak daha önce terör nedeniyle boş olupta şu anda dolu olan Taşlıca köyü dışındaki köylerimizin imamları bulunmamaktadır. Bu camileri imamların atanması uygun olacaktır.
İlçede gençlerin spora yönelik ilgi düzeyi yüksektir. Özellikle her yaştan gencin bulabildiği her alanda top koşturduğunu görmek mümkündür. Ömerli Belediye Spor adıyla hevesli ve amatör ruhlu gençlerin kurduğu takım halen Mardin'in İlçeleri arasında kendi kümesinde üst sıralardadır. Ne var ki bu takımın kaynak sorunu olduğu gibi spora düşkün insanların kullanabileceği futbol sahasının yapılması için Ömerli İlçesi Köylerine Hizmet Götürme Birliği tarafından semt futbol sahası yapılması için arsa satın alınmışmıştır. Spor ve Gençlik İl Müdürlüğü tarafından semt sahasının büyük bir bölümü tamamlanmış bulunmaktadır. 2006 yılında futbol musabakaların hizmetine açılmıştır. Ömerlide Süleyman GEYİK tarafından kurululan Dayı-Yeğen spor kampleksi ( Halı saha) spor severlerin hizmetine sunarak gençlerin kahve köşelerinden alıkonmasına sebep olmuştur.
İlçede işsizlik oranı hayli yüksektir. Bunun bir sonucu olarak 6 adet kahvehane, 3 adet İnternet Cafe, ve 3 adet lokanta bulunmakta olup, kahvehaneler günün her saatinde dolu olarak işlemektedir.
İlçede otel, motel gibi konaklama yeri ve içkili işletme bulunmamaktadır. Halen 12 siyasi parti teşkilatı kurulu durumdadır. Bunlar Ak Parti, Anavatan, Doğruyol, Saadet, Demokratik Sol, Cumhuriyet Halk, Milliyetçi Hareket, Demokrat, Genç Parti, Büyük birlik , Demokrat Türkiye Partisi, Sosyal Demokrat partisi bulunmaktadır.
ÖMERLİ İLÇE EĞİTİM VE KÜLTÜR
EĞİTİM KÜLTÜR
İlçemizde 1 Çok Programlı Lise, 1 Halk Eğitim Müdürlüğü, Merkezde 5 İlköğretim ( Biri Yatılı İlköğretim Bölge Okulu ) ve köylerde 23 İlköğretim olmak üzere toplam 28 İlköğretim okulu, 1 Anaokulu, Lise bünyesinde Okuma Odası olmak üzere toplam 36 okulumuz hizmet vermektedir.
Çok Programlı Lise'de 423 (292 erkek 131 kız) öğrenci, Atatürk İlköğretim Okulunda 643 (324 erkek, 319 kız), Cumhuriyet İlköğretim Okulunda 259 (133 erkek 126 kız), Mehmetçik İlköğretim Okulunda 331 (175 erkek, 156 kız ), Vatan İlköğretim Okulunda 257 (126 erkek 131 kız), Gazi YİBO da 343 ( 206 erkek, 137 kız ), Köy İlköğretim Okullarında 1654 ( 862 erkek 792 kız ) olmak üzere toplam 3980 ( 2151 erkek 1829 kız) öğrenci öğrenim görmektedir. İlçe merkezinde yapımı büyük ölçüde tamamlanan Gazi YİBO İlköğretim Okulu açılması ile birlikte merkezdeki İlköğretim okulllarında bir rahatlama sözkonusudur.
Ayrıca 1997 yılında GAP İdaresi Başkanlığı bünyesinde kadınları hedef kitle seçip her alanda eğitimlerini amaçlayan ÇATOM (Çok Amaçlı Toplum Merkezi ) açılmıştır ve etkinliklerini sürdürmektedir.
Okuma ve yazma oranı % 85 dolayındadır. 1953 yılına kadar bu oran % 1'in altında iken 1953 yılında Ömerli'nin ilçe olması merkez ve köylerde okulların açılması, 1960' larda ortaokul, 1976 yılında lise açılmasından sonra okuma yazma oranı hızla yükselmiştir. Okuma-yazma oranı erkeklerde, kadınlara nazaran daha fazladır. Köy İlköğretim okullarından mezun olan öğrencilerin Lise öğretime devam etmelerini sağlamak için İlçe Merkezinde bulunan Çok Programlı Lisede örenimlerini sürdürmektedirler. Hayırsever vatandaş tarafından yeni Lise Binası yapılmıştır. Eğitim öğretim Yeni binada yapılmaktadır. Eski Lise binası Ömerli ÇATOM’ a verilmiş olup hizmetlerini bu binada sürdürmektedirler.
İlçede Yüksekokul bulunmamaktadır. Liseyi bitirdikten sonra mezunların Üniversite sınavlarını kazanabilmeleri için İlçede kurs açılmasına ve Mardin'deki dershanelerden yararlanılmasına karşın Üniversiteye girmede başarı oranı % 10 lar dolayındadır. Bu oranın yükselmesi için çalışmalar yürütülmektedir.
İlçede bulunan Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü etkin faaliyet göstererek bilgisayar ve Halıcılık gibi kurslar açmaktadır.
İlçemizde bütün öğrenci ve vatandaşların yaralanmasına açık bulunan ancak 4038 dolayında kitabın yer aldığı kadrosu ve personeli verilmiş halk kütüphanesi mevcuttur. Ayrı bir kütüphane binası bulunmayıp Atatürk İlköğretim Okulunun altındaki genişçe bir salon kullanılmaktadır.
Yapımı devam eden kültür merkezinin hizmete açılmasıyla daha geniş bir mekana kavuşulacaktır. Kütüphaneden genellikle öğrencilerin yararlandığı ve halkın kitap okumaya pek düşkün olmadığı gözlenmektedir. Kitap çeşidi ve sayısı yetersizdir.
Kütüphaneye Kültür Bakanlığınca bir mustahdem ataması yapılmıştır. Kitap bakımından zenginleştirilmelidir.
İlçemizde 2 gazete bayii bulunmaktadır. Her türlü günlük gazete ve derginin bulunması mümkündür. İlçede ortalama günlük 300 adet gazete satıldığı bilinmektedir.
İlçede Basımevi, Sinema ve Tiyatro yoktur.
